Teknologia, iktusaren neurorrehabilitazioaren zerbitzura
“Pentsatu dezakegunaren aurka, iktusa duten hiru pazientetik batek 65 urte baino gutxiago ditu”, adierazi zuen Jose Ignacio Quemada, doktoreak, Aita Menni Ahizpa Ospitalarioen Kalte Zerebraleko Zerbitzuko buru eta Ahizpa Ospitalarioen Menni Sareko arduradunak, ‘Iktusen osasun arretaren aurrerapenak’ jardunaldiaren hasieran. Ekainaren hasieran, Aita Menni Ahizpa Ospitalarioen Kalte Zerebraleko Zerbitzuak ezagutzak trukatzeko foro bat antolatu zuen Arrasateko Aita Menni Ospitalean, eta iktusaren arretari lotutako medikuntzako eta beste diziplina batzuetako 70 profesionalek baino gehiagok parte hartu zuten, fase akutuaren zein fase subakutuaren inguruan.
Fibrinolisia, tronbektomiak, kraniektomiak, kranioplastia… Lehen mahaiaren ponentziek – neurorradiologia, neurologia, medikuntza intentsibo eta neurokirurgiako profesionalen eskutik– iktus ondoko biziraupena hobetzen eta ondorioak murrizten ari diren interbentzio horiei eta beste batzuei buruz hitz egin zuten. Fase akutuan emandako tratamendu eta asistentzia modu berriei buruzko errepaso sakona egin ondoren, bigarren mahaiari ekin zitzaion, ‘Teknologia, neurorrehabilitazioaren zerbitzura’ izenburupean.
Bigarren zati horretan –soluzio robotikoak, garuna elektroestimulatzeko teknikak, disfagia ebaluatzeko eta tratatzeko moduak eta besoaren eta eskuaren errehabilitazioa ezagutzera bideratu zen–, agerian geratu zen neurorrehabilitazioan egiten ari den garapen bizkorra.
lris Jakob Tyromotioneko koordinatzaile zientifikoak ireki zuen mahaia, orekaren eta ibileraren errehabilitazioan aplikatutako robotikari buruzko hitzaldi batekin. “Azken 10-20 urtean, teknologiari dagokionez, garapen handia izan da: oso azkar hazten ari den eremu bat da”. Hala ere, bere ustez, “dena ez da teknologia berria”. “Datozen urteetako erronkarik handiena da teknologia erabilera klinikorako optimizatzea”, adierazi zuen, eta, gehitu zuenez, teknologia optimizatzea izan da berak ordezkatzen duen etxearen Lexo® plataformaren helburu nagusia –duela gutxi gehitu da Aita Menni Ospitalearen errehabilitazio sistemetan–, mekanikaren eta giza garunaren inguruko ikerketa guztiarekin.
Gorlizko Ospitaleko (Bizkaia) Kalte Zerebraleko Unitateko Disfagia Taldeko mediku errehabilitatzaile Elena Carvajalek irensketaren nahasmenduaren ebaluazioari eta errehabilitazioari buruzko ezagutzak partekatu zituen, zeina oso ohikoa baita iktusen ondoren. Bere datuen arabera, iktusa izan duten pertsonen %29-%81ek disfagia izaten dute fase akutuan, eta %11-%50ek 6 hilabetera. Doktoreak azpimarratu zuen oso garrantzitsua dela behar bezala tratatzea, pazienteen funtzionaltasunari, bizi kalitateari eta suspertzeari eragiten dielako. Hala, disfagia iktusa gertatu eta urtebetera hilkortasunaren igoera iragartzen duen faktore bat da; mendekotasun moderatu-larria eragiten du; pneumonia eta desnutrizio arriskua sortzen du; eta ospitaleko egonaldiak eta instituzionalizazioa handitzen ditu. “Horregatik, susmoetara, detekzio goiztiarrera eta irenstearen arazoen azterketa xehatura bideratutako neurri guztiek hobekuntza ekarriko dute bizi kalitatean eta errehabilitazio prozesu osoan”, azpimarratu zuen, ahaztu gabe disfagiaren tratamenduak “funtsezko hainbat maila” barne hartzen dituela, hala nola ahoko higienea eta dietaren egokitzapenak, beste interbentzio terapeutikoen artean. “Errehabilitazioko tratamendua helburuetan oinarritu behar da, eta pronostiko funtzionalera egokitu”, amaitu zuen.
Juan Pablo Romerok, Beata Maria Ana Ospitaleko Kalte Zerebraleko Unitateko neurologo eta Francisco de Vitoria Unibertsitateko ikertzaileak, ‘Iktusen errehabilitazio prozesuetako garun estimulazioaren oraina eta etorkizuna’ aurkeztu zuen. Bere irizpidearen arabera, “neuromodulazioak eta garuneko estimulazioak neurrehabilitazio prozesuetan duten zeregina zeregin osagarria da”. Estimulazio ez-inbaditzaileko teknikez aritu zen, hala nola korronte zuzeneko estimulazio transkranialaz eta estimulazio magnetiko transkranialaz (TDCS eta TMS, hurrenez hurren, ingelesezko siglengatik). Teknika horiek “ebidentzia garrantzitsua dute sintoma motor, kognitibo eta iktus batek utz ditzakeen beste ondorio mota batzuk indartzeari dagokionez”. Nahiz eta garuneko estimulazio ez-inbaditzailearen (NIBS) onura terapeutikoa eta garrantzi klinikoa oraindik ez den erabakigarria ondorio batzuetarako, ez dagoelako erabilitako protokoloetan estandarizaziorik, neurologoaren ustez, “adituek tresna horiek erabiltzeak aldaketa handia eragin dezake garunaren plastikotasunean, eta horrek epe luzera gure pazienteei mesede egin diezaieke”, amaitu zuen.
Juan Marin doktore eta Aita Menni Ospitaleko Kalte Zerebraleko zerbitzuko mediku errehabilitatzaileak ‘Iktusaren ondorengo goiko gorputz adarraren errehabilitazioa’ aurkeztu zuen. “Goiko gorputz adarra errehabilitatzeko teknologiak, batez ere, eragin larria edo moderatua duten pazienteekin lagunduko diguten tresnak dira, haiekin modu espezifikoagoan lan egin dezagun, askoz ere modu intentsiboagoan, izan ere, errepikapen asko egin ditzakegu, horrelako teknologiak erabili gabe egiten badugu baino gehiago”, azaldu zuen.
Azaldu ondoren entrenamendua beti zereginetara zuzenduta dagoela, eta gorputz adarraren erabilera behartua ahalbidetzeko teknika batzuk azaldu ondoren, tarte bat eman zuen errehabilitazioaren intentsitateari buruzko hainbat azterlan aurkezten. Marin doktoreak nabarmendu zuen teknologiak feed back garrantzitsua eta osagai ludikoa ematen dizkiola pazienteari, bi elementu horiek oso motibagarriak izanik, “pazientea terapiari lotuago egotea eta arreta handiagoa jartzea eragiten baitute”. Ekipamendu terapeutikoari dagokionez, robotika tresna bat da, konplexutasuna mailakatzen eta helburuak ezartzen laguntzen duena. Hala ere, Aita Menni Ospitaleko zaintza teknologikoko eta teknologia berriak ezartzeko arduradunaren ustez, “asko dago egiteko”. Ponentzia amaitzeko egin zituen gogoeten artean esan zuenez, “baliabideak mugitzen diren eta pronostiko ona duten besoetara bideratzeaz gain, pronostiko txarraren barruan errehabilitaziorako aukera gehien duten pazienteak hobeto identifikatzen eta faserik kronikoenean programa intentsiboagoak garatzen saiatu beharra dago, mugikortasun pixka bat duten baina funtzionaltasunik ez duten pazienteentzat”.
