Egonaldi Ertain-Luzeko eta Psikogeriatriako Nahasmendu Mental Larriari buruzko I. Jardunaldietan parte hartu dugu
Gure ospitaleko bi psikiatrak, Manuel Martin Carrasco doktoreak –Nafarroako eta Euskal Autonomia Erkidegoko Ahizpa Ospitalarioen zuzendari mediko eta Psikiatriako eta Osasun Mentaleko Espainiako Elkarteko presidentea– eta Beatriz Nogueras Ormazabal doktoreak –Aita Menni Ospitaleko Egonaldi Ertaineko Unitateko buru klinikoa– bat egin zuten, urriaren 27an eta 28an, Madrilgo Ayre Colon Hotelean egindako Egonaldi Ertain-Luzeko eta Psikogeriatriako Nahasmendu Mental Larriari (NML) buruzko I. Jardunaldietan.
2. Mahaiaren barruan “Gure ingurunean NMLa duen pertsonaren arreta” aztertu zuenean, non erkidego autonomoen egonaldi ertain-luzeko eta psikogeriatriako dispositiboen errealitate desberdinak aurkeztu ziren, Martin Carrascok Nafarroako baliabide asistentzialak azaldu zituen, egonaldi ertain eta luzeko zerbitzu publiko eta itunduetako populazioari eta arretari buruzko informazioa emanez, baita Nafarroako gizarte zerbitzuei buruzkoa ere. Doktoreak nabarmendu zuenez, biztanleen herenak Iruñean bizi dira (197.138 biztanle), eta erdiak baino gehiago Iruñeko metropoli eremuan (361.943 biztanle). Gainera, eguneko ospitaleetako eta gizarte zerbitzuetako arretari buruzko xehetasunak eman zituen, zerbitzu horiei lotutako datu berriak barne.
Paradigma aldaketa
Urriaren 28an bertan, hurrengo mahaia egonaldi ertain-luzeko eta psikogeriatriako unitateen eskaera terapeutiko espezifikoetan zentratu zen; zehatzago esanda, egonaldi ertain-luzeko eta psikogeriatriako unitateetan NMLa duen pazientearen osasun fisikoa aztertu zen, nahasmendu mentala duen pertsonaren bizi zikloa eta tratamendu farmakologikoko ildoak aintzat hartuta. Hor, Manuel Martin Carrascok “Egonaldi ertain-luzeko eta psikogeriatriako unitateen paradigma aldaketa” izan zuen hizpide.
Bere bigarren ponentzia horretan, gure zuzendari medikoak aztertu zuen zer bilakaera gertatu den desgaitasun eta gaixotasun mentalak dituzten pertsonentzako arretaren ikuspegian, eredu mediko batetik eredu sozial eta giza eskubideen eredu batera pasatuz, non pertsonan oinarritutako arreta azpimarratu behar den (POA). Hizlariak nabarmendu zuen, halaber, lidergoak, baikortasunak eta sormenak garrantzia dutela osasun mentalaren eta arreta sozialaren arloan aldaketa kultural horiek orokortzeko.
«Medikua jada ez da dakiena eta erabakitzen duena». Gure psikiatraren hitzaldiak aldaketa hori azpimarratu zuen, eta POAren hainbat eredu errepasatu zituen, zainketen erdigunean pertsona kokatzea bilatzen duen ikuspegiarekin, erabaki partekatuak hartzea, komunikazioaren berdintasuna eta elkarrekiko errespetua sustatuz.
Eredu soziala eta Giza Eskubideak
Martin Carrascok NBEren Konbentzioa aipatu zuen diskriminazioa ezabatzean oinarritutako paradigma berri bat sustatzen duen itun garrantzitsu gisa, eta, era berean, legedian egindako aldaketez hitz egin zuen, Kode Zibila Erreformatzeko 8/2021 Legea barne, pertsonen borondatea eta lehentasunak errespetatzearen aldeko aldaketa dakarrena:
- Jada ez dago ezgaitasunik, ezta jarduteko gaitasunaren aldaketarik ere, ezta ezintasun-presuntziorik ere –XIX. mendetik zegoen kode zibilean–. Denok dugu gaitasun juridiko osoa.
- Borondatea ordezkatzea erabili beharrean borondatea, nahiak eta lehentasunak errespetatzea erabili behar da (oraingoak edo iraganekoak).
- Tutoretza desagertzen da, ezgaitasuna desagertzen den heinean.
- Nola gauzatzen da? Behar duen pertsonari laguntza emanez, borondatearen, nahien eta lehentasunen arabera.
- Oso salbuespenez, borondatea ezagutzea ezinezkoa bada, agertuko da ordezkaritza erabakiak hartzerakoan.
Halaber, bilakaera horri buruzko eta desgaitasunaren eredu sozial berrira aldatzeko erresistentziari buruzko hausnarketarako tartea utzi zuen; eredu horretan, «desgaitasuna duten pertsonen erabateko parte hartzea ez dago oztopatuta haien gabeziagatik, baizik eta haientzat pentsatua ez den eta are etsai zaien ingurune sozial batengatik, beren eskubideez baliatzea eragozten dieten oztopoak jartzen dizkielako. Beraz, botere publikoen eta Zuzenbidearen betebehar nagusia oztopo horiek kentzea da, desgaitasunen bat duten pertsonei beren eskubideez baliatzea errazteko».
